Bu yazı Hava Kuvvetlerinde Emniyet dergisinin Temmuz 1999 sayısında yayımlanmıştır. Yazıda detayları anlatılan MAFFS kitlerinin sayısı Hava Kuvvetlerinin kendi üretimiyle zamanla altıya çıkmış ve 1998-2006 yılları arasında yurt içinde ve yurt dışında orman yangınlarıyla mücadele için kullanılmıştır. 17 Ağustos depremi sonrasında başlayan TÜPRAŞ rafineri yangınına müdahaleye ilk giden uçak MAFFS yüklü bizim uçağımızdı. 222’nci Hava Ulaştırma Filo Komutanlığı bünyesindeki C-130 uçaklarıyla kullanılan MAFFS kitlerinin kullanımına ağır yük ve yüksek g kaynaklı oluşan yapısal hasarlar sebebiyle 2006 yılında son verildi. Aynı sebeple ABD’de uçak kayıpları olmuştur.
Orman yangınlarıyla mücadele aynen bir savaş gibidir. Başarılı olmanın yolu yangın öncesi yapılan hazırlıklara bağlıdır. Yangınla mücadele için gerekli kara, hava, deniz kuvvet yapısı en uygun kompozisyonla oluşturulmalıdır. Tespit, teşhis ve önleme bir yangın harekât merkezinden planlanmalı ve yönetilmelidir. Yangının oluştuğu bölgeye göre havadan mücadele de uçaklar ve helikopterler beraber veya ayrı ayrı kullanılabilir. İkisinin de avantaj ve dezavantajları vardır. Her duruma uyan tek bir çözüm yoktur.
MAFFS
Her yıl yüzlerce hektar yeşil alanını yangınlarda kaybeden ülkemiz açısından, yangınla havadan mücadelenin önemi çok büyüktür. Bugüne kadar kullanılan havadan yangın söndürme imkânlarına ilave olarak, hava kuvvetlerimiz bünyesindeki C- 130 uçaklarında kullanılmak üzere MAFFS (Modular Airborne Fire Fighting System) yangın söndürme kiti temin edilmiştir.
MAFFS; 463 kargo asamble (dual rail) sistemine sahip C-130 uçağına monte edilmiş, tazyikli püskürtme sistemli tanklardan meydana gelir. MAFFS teçhizatına sahip olan uçaklar büyük orman yangınlarını kontrol altına almakta kullanılmaktadır. Sistem 3 saatte uçağa takılabilmektedir. İstenildiği zaman tekrar uçaktan çıkarılabilen modüler bir sistemdir. Sistemin boş ağırlığı 10500 libredir. Sistemin tam kapasite ağırlığı su ile doldurulduğunda 35400 lb., reterdant (yangın söndürmede kullanılan, çok etkili özel bir kimyasal madde) ile doldurulduğunda 40500 lb. dir. Uygun yer imkânlarıyla uçak tekrar kalkışa 10 dakika içinde hazır olmaktadır. Reterdantın uçağa yüklenmesi 8 dakika sürmektedir. Normal atmalarda sıvının uçaktan atılma süresi en yüksek tazyikte 6-7 saniyedir.
Şu an dünyada 20 tane MAFFS sistemi vardır. Bunların 10 tanesi Amerikan Air National Guard tarafından, 3 tanesi Yunanistan Hava Kuvvetlerinde, 3 tanesi İtalyan Hava Kuvvetlerinde, 2 tanesi Portekiz Hava Kuvvetlerinde, 1 tanesi Tunus Hava Kuvvetlerinde ve sonuncusu Türk Hava Kuvvetlerinde kullanılmaktadır. 1998 Ekim ayında bir uçuş ekibimiz 2 bakım personelimiz MAFFS kursunu Amerika Birleşik Devletlerinde görmüş ve bir adet sistemi ülkemize getirmiştir.
MAFFS görevleri; dağlık bölgelerde, alçak irtifada düşük süratlerde, yüksek harici hava sühunetinde, yüksek yoğunluk irtifasında, tahditli görüş şartlarında ve yangın bölgesinde oluşan türbülanslı hava akımı içerisinde icra edilmektedir. Yüksek ağırlık ve yüksek yoğunluk irtifası uçağın performansını düşürmektedir. MAFFS görevlerinin etkinliği açışından düşük süratler kullanılmaktadır. Bu şartlarda stall süratlere çok yakın süratlerde uçulmaktadır.
Rüzgar limiti 20 knot’ın üzerinde yapılan atmalarda, atılan sıvının çok azı hedef bölgesine ulaşmakta ve etkili olmamaktadır. Atma bölgesi VFR şartlarda olmalıdır ve gece kesinlikle atma yapılmamalıdır. 300 feet AGL’nin üzerinde yapılan atmalarda, atılan sıvının çok az bir kısmı yere ulaşabilmekte, büyük bir kısmı buharlaşmaktadır. Bu nedenle 150- 200 feet AGL’den atma yapılması uygundur. Dağlık ve ağaçlık bölgelerde, düşük süratlerde ve alçak irtifalarda uçmak büyük dikkat gerektirmektedir. Bütün MAFFS görevleri için bir koordine uçağına ihtiyaç vardır. Bu uçak yangın bölgesindeki bütün trafikleri kule gibi yönetmekte ve mücadelenin daha etkili olmasını sağlamaktadır.
Eğitim maksadıyla su kullanılmakla birlikte, gerçek atmalarda suyun yangını söndürmede veya engellemede faydası çok azdır. Bilinenin aksine uygun irtifadan atılmazsa ortamdaki oksijen miktarını arttırdığından yangının büyümesine sebep olmaktadır. Denizden alınıp atılan tuzlu su ise orman toprağına yangından daha çok zarar vermektedir. ABD ve diğer MAFFS kullanan ülkeler reterdant kullanmaktadırlar. Reterdant yangınla mücadele de çok etkili kırmızı renkte kimyasal bir maddedir. Çevreye hiçbir zararı olmadığı gibi daha sonra gübreye dönüşmektedir. Ayrıca atılan bölgede kırmızı iz bıraktığından müteakip atmalarda, atmanın başlangıç noktasını belirlemede yardımcı olmaktadır.
MAFFS sisteminin amacı; direkt yangın üzerine atma yaparak yangını söndürmek değil yangının geliştiği istikamete atma yaparak yangının büyümesini engellemektir. Bu amaç göz önüne alınarak bir yangın söndürme konsepti oluşturulmalıdır. Ülkemizin yangın bölgelerine yakın meydanlarına MAFFS için gerekli yer tesisleri kurulmalıdır. Ülkemizin ihtiyaçları göz önüne alınarak bu sistemin etkin kullanılması için kit sayısı çoğaltılmalıdır. Ancak bu şekilde kesintisiz bir mücadele sağlanabilir. Aksi takdirde tek uçakla yangının kontrol altına alınması mümkün değildir.
Yangınla mücadelede ekip koordinesinin önemi çok büyüktür. Yangın bölgesindeki yer ekibi, sürekli olarak yangının kesin mevkisini, ilerleme istikametini, rüzgâr, arazi ve altimetre bilgilerini koordine uçağı vasıtasıyla söndürme uçaklarına bildirmelidir. Koordine uçağı yangın bölgesinde kule gibi görev yapmalı ve bütün trafiklerden haberdar olmalıdır. Hiç bir söndürme uçağı koordine uçağı ile temas kurmadan yangın bölgesine girmemelidir. Bu şekilde bölgedeki uçuş emniyeti sağlanacak, yangınla mücadele daha etkin hale gelecektir.
No Responses